Wróćmy do Obrazu Loży i do Symboli, które się na nim znajdują. Jednym z bardziej enigmatycznych Symboli są Trzy Okna, o których tekst Rytuału Wielkiej Loży Kultur i Duchowości (GLCS) mówi, że „[n]ie znajdują się w rzeczywistości w ścianach Świątyni, lecz są narysowane na Obrazie Loży” [1].
Wersję te zdaje się potwierdzać Samuel Prichard, który pisze w komentarzu do przedrukowanego w swoim dziele Katechizmu, że „mamy Trzy Światła stałe, są nimi Trzy Okna, które, jak (błędnie) podejrzewamy, znajdują się w każdym Pomieszczeniu, w którym odbywają się zebrania Loży”. Po czym dodaje: „[C]hoć właściwie chodzi tu o cztery Punty Kardynalne zgodnie z antycznymi Zasadami Masonerii” [2].
Prichard wprowadza tu pewną niekonsekwencję, gdy pisze najpierw o Trzech Oknach, a następnie o Czterech Punktach Kardynalnych. Czy brakowałoby zatem w Obrazie Loży czwartego Okna?
Światło słoneczne a Trzy Okna
Zwróćmy jednak najpierw uwagę na to, co Prichard piszę o tym Symbolu:
P: Czy macie w Loży stałe Światła?
O: Tak.
P: Ile?
O: Trzy.
P: Gdzie one się znajdują?
O: Na Wschodzie, na Południu i na Zachodzie.
P: Do czego one służą?
O: Do oświecenia Ludzi, gdy Ci udają się do pracy, gdy wykonują swoją pracę i gdy z niej wracają.
P: Dlaczego nie ma Światła na Północy?
O: Albowiem Słońce nie wysyła stąd promieni [3].
Rzeczywiście na współczesnych reprezentacjach Obrazu Loży znajdujemy Trzy Okna: po jednym na Wschodzie, na Południu i na Zachodzie. Okna te są okratowane. Próżno zatem szukać czwartego Okna – nie znajdziemy go na Obrazie Loży. Nic w tym dziwnego, Światło nie może bowiem pochodzić z Północy, w tej części Świątyni zasiadają Uczniowie i Uczennice, którzy skazani są na początku swojej inicjacyjnej wędrówki na chłód i ciemność, lub – chcąc to ując lepiej – otrzymują oni_e światło odbite, gdyż miejsce to oświetlone jest jedynie przez kwadrę Księżyca. Tak to natomiast tłumaczy B∴ René Guénon:
W czasach pierwotnych człowiek sam w sobie był doskonale zrównoważony, jeśli chodzi o komplementarność ying i yang; co więcej, był yin lub bierny w stosunku do czystej Zasady, i yang lub czynny w stosunku do kosmosu lub wszystkich rzeczy zamanifestowanych; kierował się on więc naturalnie na Północ, czyli w stronę yin, tak jakby stanowiła ona dla niego dopełnienie (fr. complémentaire). Dlatego też, z punktu widzenia wolnomularskiej symboliki, w Loży okno nie powinno znajdować się na Północy, z tej strony nie pochodzi światło słoneczne, lecz widnieją w niej okna na trzech pozostałych stronach, które odpowiadają trzem przystankom słońca” [4]. >
S∴ Irène Mainguy tłumaczy fakt ten w podobny sposób, lecz nieco mniej zawile: „Według większości wykładni podanych w podręcznikach, Uczniowie [i Uczennice] znajdują się w części Loży najmniej oświetlonej, dlatego też okna w Stopniu Ucznia są okratowane” [5]. Z taką wykładnią zdaje się nie zgadzać B∴ Jules Boucher, który tłumaczy, że początkujący_e Wolnomularze_rki potrzebują „oświecenia”, dlatego otrzymują Światło z okna znajdującego się na Południu [6]. Chcąc połączyć w jedno obie interpretacje stwierdzić należy, że Uczniowie_ice zasiadają w najciemniejszej cześci Świątyni, lecz dostrzegają przed sobą promienie Światła przedostające się przez Okratowane Okno znajdujące się przed nimi.
Okratowanie Trzech Okien
Okratowanie okien znajduje uzasadnienie w Księgach Świętego Prawa – w Tanachu. Choć nie wiemy z iloma oknami i jakim ich rozmieszczeniem mamy do czynienia, czytamy w I Księdze Królewskiej, że Król Salomon kazał „zrobić w świątyni zakratowane okna w kamiennych framugach” (6,4 BW).
Na niektórych dawnych Obrazach Loży okna nie są jednak okratowane. Fakt ten nie dziwi masonologa Marca-Raymonda Larose. Uważa on bowiem, że na przestrzeni wieków doszło do błędnego utożsamienia Loży z Świątynią. Loża operatywna, jako miejsce pracy, powinna być starannie oświetlona, tymczasem znajdujące się w oknach kraty znacząco by to utrudniały [7].
Kraty w Trzech Oknach nie znajdują się w nich po to, aby uniemożliwić profanom_kom zajrzenie do Świątyni, jak by chciał B∴ Edouard E. Plantagenet [8]. B∴ Boucher podkreśla, że kraty przed tym nie zapobiegną – tym bardziej jeśli świątynia jest oświetlona od wewnątrz; znacząco jednak utrudnią profanom_kom wstęp do Loży [9]. Dlatego usunięcie z okien krat, jak proponuję to B∴ Plantagenet [10], stanowi z takiej perspektywy rażący błąd. B∴ Oswald Wirth postępuje bardziej niekonsekwentnie: usuwa on okna w Pierwszym Stopniu, lecz przywraca je w Stopniu Drugim tłumacząc: „Loża Ucznia nie otrzymuje żadnego światła z zewnątrz. Przypomina w tym podziemne krypty pod górami, egipskie lub indyjskie hipogea, jaskinię Trofoniosa etc. Loża Czeladnika pozostaje natomiast w kontakcie z światem zewnętrznym dzięki trzem oknom” [11].
Wszystkie powyższe interpretacje jawią się jednak jako błędne, chociażby w świetle wykładni zawartej w dawnym Katechizmie zwanym po francusku Le Tuilleur de Vuillaume (1820), gdzie znajdujemy okna w obu Stopniach [12].
Okna – ich kształt i funkcja
Narysowane na Obrazie Loży okna składają się z podstawy w formie kwadratu i nadbudowy w kształcie półokręgu. Kształt ten sugerowałby „przejście z ziemi do nieba” – tłumaczy S∴ Mainguy [13]. Sam rzeczownik „okno”, to z kolei po łacińsku fenestra i może również znaczyć „droga”. W ten sposób nazywane są po francusku zamurowane okna, na przykład, w budowach kościelnych – „ślepe drogi”. Po polsku są one zwane „blendami” lub po prostu „ślepymi oknami/wnękami”. Pomaga nam to zrozumieć, że okratowanie ukazane na Obrazie Loży ma mimo wszystko pewien sens. Pozwala ono nam uzmysłowić sobie, że Stopień Ucznia_ennicy polega w dużej mierze na umiejętności zachowania ciszy i dochowanie tajemnicy.
Świątynia jest odcięta na różne sposoby od świata profańskiego, a Wolnomularz_rka nie powinien_na w trakcie Prac ulec pokusie obserwacji świata zewnętrznego. Dopiero, gdy „podładuje” swoje siły w Świątyni, opuści ją i będzie świadczyć na zewnątrz, pośród anonimowego, profańskiego tłumu, o Mądrości, Sile i Pięknie, których doświadczył_a na Pracach Warsztatu.
Dlatego GLCS zaproponowało nową interpretację Trzech Okien, jako symbolu eschatologicznego. W Podręczniku Ucznia czytamy: „[Trzy Okna] są okratowane i bez szyb, aby mogły przez nie przenikać głosy Inicjowanych, którzy odeszli na Wieczny Wschód” [14]. W tej optyce symbol ten nie stanowi w żaden sposób łączności między sacrum a profanum, między Świątynią a światem zewnętrznym, lecz łączy on to co w języku teologii nazwano „jeszcze nie” z „już tak”.
PRZYPISY:
- Zob. Podręcznik Ucznia, GLCS, Paris 2012, s. 28.
- Zob. Prichard S., Masonry Dissected: Being a Universal and Genuine Description of All its Branches from the Original to this Present Time, wyd. XX, London 1730, s. 14.
- Zob. tamże, s. 15.
- Zob. R. Guénon, La Grande Triade, Paris 1946, s. 65.
- Zob. I. Mainguy, La symbolique maçonnique du troisième millénaire, Paris 2006, s. 184.
- Por. J. Boucher, La symbolique maçonnique ou l’Art Royal remis en lumière et restitué selon les règles de la symbolique ésotérique et traditionnelle, Paris 1948, s. 156.
- Por. M.-R. Larose, Le plan secret d’Hiram. Fondements opératifs et perspectives spéculatives du tableau de loge, Paris 1998, s. 61.
- E.E. Plantagenet pisze: „Kraty chroniące okna przypominają, że profani nie mogą ujrzeć pracy robotników, ich spojrzenia nie potrafią bowiem wtargnąć do świątyni”. Zob. tenże, Causeries Initiatiques pour le Travail en Loge d’Apprentis, Paris 1929, s. 112.
- Por. J. Boucher, dz. cyt., s 155.
- Por. Plantagenet, Causeries Initiatiques pour le Travail en Loge de Compagnons, Paris 1929, s. 127.
- Zob. O. Wirth, La Franc-maçonnerie rendue intelligible à ses adeptes, sa philosophie, son objet, sa méthode, ses moyens. Le Compagnon, t. 2, Paris 1931, s. 169.
- Por. C.-A. Vuillaume, Manuel maçonnique ou Tuileur de tous les rites de maçonnerie pratiqués en France hébraïque, dont presque tous les mots sont empruntés, et suivi du calendrier lunaire des Hébreux, à l’usage des institutions maçonniques, Paris 1820.
- Por. I. Mainguy, dz. cyt., s. 184.
- Zob. Podręcznik Ucznia, dz. cyt., s. 28.