Dwie Kolumny Świątyni Wolnomularskiej

Komu z Wolnomularzy i Wolnomularek nie zdarzyło się stać między dwiema świątynnymi Kolumnami? Jest to niemożliwe! „Stajemy między nimi za każdym razem, gdy wchodzimy do Świątyni” – mówi Rytuał Rysowania Obrazu Loży, którym posługujemy się w Wielkiej Loży Kultur i Duchowości. „Przypominają nam [one] o dwoistości i o tym, że naszym obowiązkiem jest wykazanie, że jesteśmy godni przynależenia do Wolnomularstwa” – tłumaczy dalej Rytuał.

Dwie Kolumny w dawnych Katechizmach wolnomularskich 

Obecność tego ważnego Symbolu w masońskiej Świątyni potwierdzają najstarsze spisane Katechizmy wolnomularskie. W szkockim Katechizmie opublikowanym w 1723 roku i zwanym przez B∴ Roberta Feke Goulda A Mason’s Examination – czytamy:

Pytanie: Gdzie zbiera się pierwsza Loża?

Odpowiedź: W Bramie (lub w wejściu do Świątyni) Salomona; dwie Kolumny nazwano Jakin i Boaz [1].

W Katechizmie Stopnia Czeladnika przedrukowanym w Masonry Dissected z 1730 roku znajdujemy taki oto dialog:

P.: Co ujrzałeś gdy przeszedłeś przez Bramę?

O.: Dwie wielkie Kolumny.

P.: Jak je nazwano?

O.: J. B., to znaczy Jakim i Boaz.

P.: Ile one mierzą?

O.: Osiemnaście łokci.

P.: Ile mają obwodu?

O.: Dwanaście łokci.

P.: Co je zdobi?

O.: Dwa kapitele.

P.: Ile mierzą kapitele?

O.: Pięć łokci.

P.: Co je zdobi?

O.: Sploty i Granaty. [2]

Kolumny Świątyni Salomona w Biblii i w historiografii

Ostatni z wymienionych Katechizmów wskazuje wprost na związek masońskiego tekstu z jedną z Ksiąg Świętego Prawa – Biblią Hebrajską – odsyłając Czytelników i Czytelniczki do 1. Księgi Królewskiej (7,15-17). Opis Kolumn znajdujemy również w 2. Księdze Kronik (3,15-17). Ta ostatnia księga podaje nieco inną ich deskrypcję. Mierzą one bowiem według jej Autora po trzydzieści pięć łokci wysokości dla trzonu i pięciu łokci dla kapitelu (głowicy). Ponadto dowiadujemy się, że kapitele były przystrojone w rzeźbione łańcuchy, na których wisiało sto jabłek granatu – Księga Królewska wspomina, że kapitele miały kształt lilii.

W Księdze Jeremiasza (52,21-23) znajdujemy natomiast dodatkowe informacje dotyczące obwodu Kolumn i ich wypełnienia. Każda z Kolumn była „gruba na cztery palce”, a „w środku była pusta” (w. 21b). Tekst biblijny informuje nas również o materiale, z którego były one wykonane: według Księgi Królewskiej z brązu, a według Jeremiasza – ze spiżu.

Wreszcie Pierwszy Testament podaje również nazwy i położenie Kolumn. Znajdowały się one na dziedzińcu Świątyni Salomona; Jakin po prawej stronie, a Boaz po lewej. Aby lepiej zrozumieć ich ustawienie pamiętać należy, że punktem odniesienia jest Wschód, a zatem strona prawa odpowiada Południu, a lewa – Północy. Do tego tematu jeszcze niebawem powrócę.

Warto przywołać tutaj fragment z Dziejów dawnego Izraela Józefa Flawiusza poświęcony świątynnym Kolumnom:

Z Tyru, z dworu Eiromosa /Hirama/, przyzwał Salomon rzemieślnika zwanego Cheiromos /Hiram/, który po matce wywodził się z plemienia Neftalego (należała ona bowiem do tego plemienia); ojcem zaś jego był Uriasz, z pochodzenia Izraelita. Był to mąż biegły we wszelkich rzemiosłach, ale szczególnie celował w robotach ze złota, srebra i brązu. To on właśnie wykonał wszystkie tego rodzaju prace przy świątyni, zgodnie z żądaniami króla. Między innymi, sporządził dwie kolumny z brązu, grubego na cztery palce; każda z tych kolumn miała osiemnaście łokci wysokości, a dwanaście łokci obwodu, na głowicy zaś każda miała lilię z lanego metalu, wnoszącą się na wysokość pięciu łokci, a okrywała tę lilię otaczająca ją sieć, w którą wplecione były wyobrażenia pączków palmowych urobione z brązu; przy tej sieci uczepionych było dwieście jabłek granatu w dwóch rzędach. Jedną z tych kolumn postawił przed drzwiami po prawej stronie, nazywając ją Jachein /Jachin/, a drugiej, umieszczonej po stronie lewej, nadał miano: Abaiz /Booz/ [3].

Gdy zwrócimy się do literatury wolnomularskiej, dowiemy się od B∴ Jeana-Marie Ragona i B∴ Charles’a Webstera Leadbeatera, że Kolumny służyły jako schowki, które pozwalały na skrywanie w ich wnętrzach narzędzi [4] lub dokumentów archiwalnych, ksiąg Prawa i innych rękopisów [5]. Choć wydaje się to mało prawdopodobne, warto zasygnalizować ten fakt jako ciekawostkę w masońskiej historiografii. Zresztą B∴ Jules Boucher odnosi się niezmiernie krytycznie do opisów Kolumn i komentarzy na ich temat, które wyszły spod piór obu Autorów. Fragment, który Leadbeater im poświęca w swoim dziele Francuz nazywa wręcz „fantazyjnymi opisami” [6].

Dwie Kolumny – Jednia i dwoistość

Kolumny zaznaczają granice  stworzonego świata [7], a więc zgodnie z fragmentem Rytuału G∴L∴C∴S∴, który zacytowałem na początku „[p]przypominają nam o dwoistości”.

S∴ Irène Mainguy zauważa, że z punktu widzenia fenomenologicznego dwoistość jest niezbędnym sposobem manifestacji Jedni, który umożliwia jakiekolwiek zrozumienie. Absolut wymyka się bowiem spod władzy naszych możliwości poznawczych: pełnia światła jak i kompletna ciemność oślepiają. Absolut, aby zostać pojętym i zrozumianym, musi się podzielić (rozczepić) na dwie lub więcej części składowych, które poprzez opozycję, w której się znajdują, w rzeczywistości uzupełniają się [8].

Obie Kolumny – jak podkreśla S∴ Mainguy [9] – mogły na początku posiadać znaczenie astronomiczne. Umiejscowiono je bowiem wzdłuż linii południkowej tak, aby z chwilą przesileń cień każdej z nich padał w kierunku wschodnim. Każdej z Kolumn można zatem przypisać jedno z przesileń. Boaz odpowiadałby przesileniu zimowemu, czyli chwili, w której mamy do czynienia z najdłuższą nocą w roku „oświetloną” przez Księżyc symbolizujący Jana Ewangelistę. Natomiast Jakin odpowiadałby przesileniu letniemu, czyli dniowi, w którym najdłużej świeci Słońce – symbol Jana Chrzciciela.

Dlatego nie sposób w pełni pojąć znaczenia Kolumn rozpatrując je osobno. „Nie możemy wyobrazić sobie Kolumny J∴ bez Kolumny B∴; ciepła bez zimna, światła bez mroku, etc. – tłumaczy B∴ Boucher. Człowiek znajduje się stale w stanie niepewnej równowagi, której formę nadaje powstawanie nowych komórek i eliminacja komórek obumarłych” [10]. Pełne znaczenie Symbolu Dwóch Kolumn Neofita pozna zatem dopiero gdy osiągnie Drugi Stopień Wolnomularski i otrzyma Przekaz z nim związany.

Jakin i Boaz – interpretacja nazw

Poświęćmy teraz nieco miejsca nazwom Kolumn i ich znaczeniom. Z tekstu biblijnego, jak już zauważyłem powyżej, dowiadujemy się, że Kolumnę po prawej nazywano Jakin, a tę po lewej Boaz. Słowo „Jakin” zapisujemy po hebrajsku יﬤין (jod-kaf-jod-nun), a Boaz – בעז (bet- ain-zain). W literaturze przedmiotu spotykamy czasami zapis „Booz”, który – jak podkreśla B∴ Boucher – jest z punktu widzenia ortografii hebrajskiej niepoprawny [11].

B∴ Boucher idzie jednak dalej i powołując się na „rzetelne semickie źródła etymologiczne” podaje, że gdy przeczytamy obie nazwy zaczynając od ich końca – co uznaje za “absolutnie powszechną regułę, czysto tradycyjną oraz niezbędną dla zachowania tajemnicy, które zawiera każdy magiczny ryt” – otrzymujemy słowa NiKai i ZoaB. Pierwsze z nich oznacza „kopulację, stosunek seksualny generujący i tworzący Światy”; drugie zaś – „narząd rozrodczy, fallusa”. „Wówczas uwidocznione zostaje znaczenie i waga seksualnej symboliki owoców granatu” – konkluduje Autor pierwszego francuskiego kompendium symbolizmu wolnomularskiego [12].

Zajrzyjmy jednak do bardziej zachowawczych źródeł. U kanonika Augustina Crampona, egzegety i tłumacza tekstu biblijnego, znajdujemy takie oto wyjaśnienie obu nazw Kolumn: „Jakin, co znaczy «On ustanowi»; Booz (hebrajski Boaz), co znaczy «w sile»; oba te słowa zestawione razem oznaczają zatem: Bóg ustanawia w sile, trwale, świątynię i religię, której stanowi podstawę” [13].

Inny autor, tym razem Wolnomularz, B∴ René Désaguiliers, tłumaczy, że Boaz oznacza „w sile” lub „w nim siła”, a Jakin „on wzniesie” lub „niech wzniesie”, „on umocni” lub „niech umocni” [14]. Interpretacje innych masońskich pisarzy nie różnią się znacząco od tych, które tutaj podałem.

Warto zatem zapamiętać, że słowo Boaz zawiera pojęcie siły, lecz siły wykorzystywanej do zrobienia czegoś, siły biernej, pasywności w służbie; natomiast Jakin nawiązuje do idei budownictwa, do pojęcia aktywności. Stąd uznaje się, że Kolumna B symbolizuje żeńskość, kobiecość, bierność, pasywność; zaś Kolumna J męskość, czynność, aktywność. B∴ Oswald Wirth wyciąga z tego wniosek co do barw obu Kolumn: „Symbolika kolorów wymaga więc, aby ta pierwsza była czerwona, a ta druga biała lub czarna” [15]. S∴ Mainguy zwraca uwagę na fakt, że przypisywanie kolorów do kolumn jest „wymysłem świeżej daty”, który w żaden sposób nie wpływa na znaczenie tego Symbolu. Praktykę tę zapoczątkował nie kto inny jak właśnie B∴ Wirth. Tymczasem wydaje się logiczne, aby Kolumny były po prostu koloru tworzywa, z którego zostały wykonane [16].

Zanim przejdziemy do ostatniej kwestii – kwestii umiejscowienia Kolumn – zwróćmy jeszcze uwagę, że nazwy Kolumn, jak podaje jeden z najstarszych opublikowanych Katechizmów wolnomularskich pod tytułem Edinburgh Register House (1696), odpowiadają dwóm nierozłącznym częściom pewnego słowa: „Słowa Wolnomularza” (ang. The Mason Word) [17]…

Umiejscowienie Kolumn w Świątyni

Jak zauważa B∴ Boucher „Biblia jest bezwzględna” w sprawie umiejscowienia Kolumn: Jakin znajduje się po prawej stronie, a Boaz po lewej. „Co odpowiada tradycyjnemu i powszechnemu symbolizmowi” – dodaje Francuz [18]. Kolumny, tak jak są opisane w Biblii, znajdują się jednak na dziedzińcu Świątyni Salomona. Zaś w Świątyni wolnomularskiej umiejscowiono je w jej wnętrzu. Ryt Szkocki Dawny i Uznany zachowuje biblijny porządek Kolumn. Ryt Francuski  zamienia Kolumny miejscami – Jakin u Modernsów stoi po lewej stronie, a Boaz po prawej. „Nic tego sposobu działania nie usprawiedliwia – komentuje B∴ Boucher – nawet fakt, że przeniesiono je do środka Świątyni” [19].

Wraz z zamianą Kolumn miejscami przeniesiono Dozorców, lecz pozostawiono zgodnie z podstawową symboliką słoneczną Uczniów na Północy, a Czeladników na Południu. Zmusiło to także Braci w niebieskich fartuszkach, chcących zachować pewną konsekwencję, do wprowadzenie kolejnej reformy związanej z korespondencją Świętych Słów – Święte Słowo Pierwszego Stopnia przypisano Drugiemu, a Drugie Pierwszemu.

B∴ Wirth zauważa jednak, że „[o]ba systemy – przy założeniu, że korespondencje krzyżują się po przekątnej – są dopuszczalne, pod warunkiem, że, co się tyczy dwóch Dozorców, Pierwszy zawsze zasiada nieopodal Kolumny J∴, a Drugi nieopodal Kolumny B∴, ponieważ Poziomica i Pion, które zdobią tych Oficerów, odnoszą się do Siarki, która jest Męska i Czynna (J∴) oraz do Rtęci (B∴) – Biernej i Żeńskiej”[20].

Zwróćmy uwagę, że w tradycyjnych Rytuałach R∴S∴D∴U∴ Pierwszy Dozorca zasiada na Zachodzie obok Kolumny B, a Drugi Dozorca na Południu w linii prostej od Kolumny J, która znajduje się po jego lewej stronie. Niemniej funkcjonuje tu system triangulacji: Pierwszy Dozorca odpowiada Kolumnie J i zajmuje się Czeladnikami mieszczącymi się przed nim po prawej stronie po skosie, a Drugi Dozorca – Kolumnie B i odpowiedzialny jest za Uczniów, którzy siedzą naprzeciwko niego. Zwróćmy uwagę, że ten rozkład Loży potwierdza chociażby Katechizm Three Dinstinct Knocks z 1760 roku [21].

Plan ten wydaje się logiczny, symbolicznie poprawny oraz zrównoważony. Kolumny, choć znajdują się wewnątrz Świątyni, umiejscowione są zgodnie z porządkiem Księgi Świętego Prawa, a Oficerowie kierujący Pracami Loży zasiadają po każdej ze strona Świątyni oświetlonych światłem Słońca (Wschód, Południe, Zachód). Z łatwością mogą kierować Pracami w swojej Kolumnie, a przekazywane przez nich Święte Słowa nawiązujące do nazw Kolumn odpowiadają stanowi wiedzy i lożowej aktywności Braci i Sióstr, którzy pracują w Warsztacie pod ich nadzorem.

 

Dwie Kolumny – tabela podsumowująca [22]

 

PRZYPISY:

1. Cytat z A Mason’s Examination (fr. Examen d’un Maçon) za: Mainguy I., La Symbolique maçonnique du Troisième Millénnaire, wyd. III, Paris 2006, s. 166.
2. Zob. Prichard S., Masonry Disected: Being a Universal and Genuine Description of All its Branhes from the Original to this Present Time, wyd. XX, London 1730, s. 15. Wydanie dostępne w Internecie: www.tbm100.org/Lib/Pri30.pdf (05.09.2016).
3. Zob. Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, VIII, 3, 4.
4. Por. Ragon J.-M., Rituel de l’Apprenti Maçon, Paris 1860, s. 66.
5. Por. Leadbeater Ch. W., Le Côté Occulte de la Franc-Maçonnerie, Paris 1930, s. 48.
6. Zob. Boucher J., La Symbolique maçonnique, Paris 1948, s. 134 nn.
7. Zob. Temże, s. 140
8. Por. Mainguy I. , dz. cyt., s. 167.
9. Por. Tamże.
10. Zob. Boucher J., dz. cyt., s. 141-142.
11. Por. Tamże., s. 136.
12. Por. Tamże, s. 138, przyp. 1.
13. Zob. Crampon A., La Sainte Bible, Paris 1939, s. 373.
14. Zob. Désaguiliers R., Les deux grande colonnes de la Franc-Maçonnerie : les colonnes du Temple de Salomon. Les mots sacrés des deux premiers grades, Paris 1997, s. 52 nn.
15. Zob. Wirth O., La Franc-maçonnerie rendue intelligible à ses adeptes. Le Compagnon, t. 2, Paris 1931, s. 130.
16. Por. Mainguy I., dz. cyt., s. 169
17. Por. Edinburgh Register House MS 1696 [w:] red. Knoop D., Jones G. P., Hamer D., The Early Masonic Catechisms, wyd. II, Manchester 1963, s. 31 nn. Tekst Katechizmu dostępny również w Internecie: www.rgle.org.uk/Edinburgh_Register_House_1696.pdf (05.09.2016).
18. Zob. Boucher J., dz. cyt., s. 138.
19. Zob. Tamże, s. 139.
20. Zob. Wirth O., dz. cyt., s. 132.
21. Por. W- O- V-n, Three Dinstinct Knocks; or the Door of the Most Ancient Free-Masonry Opening to All Men Neither Naked nor Clothed, Bare-footed nor Shod, &c. Being an Universal Description of all its Branches, from Its First Rise to the present Time, As it is deliver’d in all Lodges,  wyd. VII, London 1790, s. 10. Wydanie dostępne w Internecie: https://books.google.pl/books?id=6y9cAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false (05.09.2016).
22. Tabela za: Mainguy I,. dz. cyt., s. 169.

 

ILUSTRACJE:

1. Zdjęcie Kolumn z Świątyni wolnomularskiej wybudowanej w 1957 roku. Świątynia znajduje się w Lozannie przy avenue Beaulieu. Zdjęcie: Eddy Mottaz. Źródło: https://logetradition.ch/2015/01/04/janvier-a-juin-2015-horaires-des-travaux/
2. Rysunek przedstawiający Kolumny Świątyni Salomona zgodnie z opisem zawartym w Księdze Świętego Prawa.
3. Obraz wolnomularski ukazujący masońskie Symbole: Dwie Kolumny, Deltę Świetlistą, Kamień Kubiczny Spiczasty, Młotek, Miecz Płomienisty, Heksagram, Pentagram oraz Księżyc i Słońce.
4. Obraz Loży I Stopnia z Kolumnami B i J zgodnie z porządkiem R∴S∴D∴U∴.