Owoce Granatu to pierwszy Symbol roślinny, który Wolnomularz i Wolnomularska napotykają w Świątyni. Wieńczą one obie Kolumny, które znajdują się przy wejściu do Świątyni. Rytuał Rysowania Obrazu Loży G∴L∴C∴S∴ informuje nas, że „[w] Pieśni nad Pieśniami Granat to owoc wiedzy duchowej, wynik zachowania równowagi między mądrością duchową a wiedzą światową”. Przyjrzyjmy się bliżej temu Symbolowi.
Granatowiec właściwy
Pod purpurową, fioletową lub czasem brązową skórzastą łupiną owoce granatowca właściwego – tak bowiem zwana jest ta roślina w botanice – zawierają tępograniaste nasiona otoczone czerwonymi, różowymi lub żółtymi osnówkami. To jadalna część owocu o soczystym i słodkim smaku. Z niej otrzymujemy napój zwany „grenadyną”, który bez wątpienia powinien gościć na stołach każdej agapowej uczty w Sali Wilgotnej. Korzenie tego drzewa są natomiast trujące; odpowiednio spreparowane wykorzystywane były w farmacji.
Granatowiec to krzak lub niewielkie drzewo o wysokości od trzech do pięciu metrów. Hodowano go na Bliskim Wschodzie od kilku tysięcy lat. Pierwsze wzmianki na jego temat znajdujemy zapisane pismem klinowym na datowanych na połowę trzeciego tysiąclecia p.n.e. glinianych tabliczkach znalezionych w Mezopotami [1]. Jego uprawę upowszechnili Fenicjanie. Choć granat nie występował w Egipcie, został tam sprowadzony ok. 1550 r. p.n.e. Znany był również Hebrajczykom. Jak bowiem podaje Księga Liczb, narzekali oni po ucieczce z Egiptu i w trakcie tułaczki po pustyni, że “nie ma [tu] zboża, fig, winorośli i jabłek granatu” (20,5). W Europie granat pojawił się dzięki Maurom, którzy rozprzestrzenili jego hodowle w Hiszpanii.
Nazwa łacińska granatu to Punica granatum. Słowo punica pochodzi najprawdopodobniej od łacińskiego przymiotnika punices oznaczającego kolor czerwony. Może ono również wskazywać na jego punickie, czyli fenickie pochodzenie (“wojny punickie”, które przeciwstawiły sobie Rzymian i Kartagińczyków, a więc Fenicjan). Wreszcie granatum oznacza „ziarna”, „nasiona” i nawiązuje do łacińskiego malum, czyli „jabłka”. A zatem Punica granatum oddać można przez „jabłko o czerwonych nasionach”.
Symboliczne znaczenie Owocu Granatu
Nic zatem dziwnego, że Angelo de Gubernatis w swojej Mythologie des Plantes (Mitologia Roślin) podaje, że „owoc, który Ewa podała Adamowi, a Parys Wenus, nie jest jabłkiem, lecz owocem granatu, oraz że za każdym razem, gdy w różnych mitach i ludowych zwyczajach związanych z zaślubinami mowa jest o jabłku należy domyślać się, że chodzi o owoc granatu” [3]. Nieco dalej Gubernatis pogłębia symboliczne znaczenie owocu granatu, gdy pisze: „Wielość pestek, które znajdują się w owocu granatu sprawiła, że uznano go w ludowej symbolice za reprezentację płodności, rozrodczości i bogactwa. W kształtach otwartego granatu dopatrywano się form vulva” [4]. Vulva to po łacinie „kobiecy narząd rozrodczy”, „srom”.
I to właśnie ta zmysłowa i wprost nawiązująca do seksualności symbolika wydaje się najbardziej trafna. Opisałem ją bardziej szczegółowo w Desce o Dwóch Kolumnach Świątyni Wolnomularskiej. „To ona występuje w najznakomitszych antycznych doktrynach ezoterycznych pochodzących z Babilonii i Grecji, Syrii oraz od kultów matriarchalnych (pochodzenia indyjskiego i tantrycznego)” – podaje B∴ Jules Boucher [4].
Przytoczmy tutaj jeszcze fragmenty objaśnienia do trzydziestej siódmej strofy Pieśni duchowej Jana od Krzyża, w których hiszpański mistyk zastanawia się nad symbolicznym znaczeniem granatu w kontekście „wzajemnej miłości pomiędzy duszą a jej Oblubieńcem Chrystusem”:
Granaty oznaczają tu tajemnice Chrystusa, sądy mądrości Bożej i inne doskonałości oraz przymioty Boże, jakie się poznaje w Bogu przez zrozumienie tych tajemnic i sądów. Są one zaś niezliczone. Jak bowiem granaty mają mnóstwo ziaren wyrosłych i zamkniętych w swym okrągłym wnętrzu, podobnie i każdy przymiot, tajemnica, sąd i doskonałość Boża kryje w sobie mnóstwo przedziwnych zrządzeń i wspaniałych dzieł Boga zamkniętych i podtrzymywanych w kulistym zamknięciu doskonałości, tajemnicy itd., które odnoszą się do takich dzieł. Podkreślamy tu kulisty kształt granatu, gdyż każdy z tych owoców oznacza jakiś przymiot lub doskonałość Boga. […] Sok granatów, którego, jak mówi oblubienica, kosztować będą ona i Oblubieniec, jest to używanie i rozkoszowanie się miłością Boga. Rozkosz ta spływa na duszę przez poznawanie Bożych tajemnic. I jak z wielu ziaren granatu jeden sok spływa, gdy się je spożywa, tak również ze wszystkich wspaniałości i wielkości Boga, udzielanych duszy, spływa na nią jedno używanie i rozkosz miłości [5].
Tę symbolikę przepełnioną miłością, rozkoszą i zmysłowością, którą porównać można także z ekstazą, formą złączenia Człowieka i Absolutu, doskonałym połączeniem Ducha i Materii, odnajdujemy również w Pieśni nad Pieśniami, którą wspomina Rytuał Rysowania Obrazu Loży. W siódmym rozdziale tej Księgi Oblubienica snuję taką oto wizję: „Rankiem pójdziemy do winnic zobaczyć, czy kwitnie winna latorośl, czy otwarły się pączki, czy granaty są w pełnym kwieciu: Tam ci okażę swą miłość!” (PnP 7,13).
Owoce Granatu w Wolnomularstwie
Zauważmy, że w symbolice wolnomularskiej falliczne Kolumny oddzielające Świat Sacrum od świata profanum zwieńczone są Owocami Granatu. Próżno w masońskich reprezentacjach Kolumn doszukiwać się lilii czy łańcuchów obecnych w biblijnych opisach. Byłoby to niepotrzebnym powielaniem Symboli obecnych w miejscach bardziej dla nich właściwych w wolnomularskiej Świątyni. Co zatem może skrywać Owoc Granatu dla Sióstr i Braci?
Z punktu widzenia symboliki wolnomularskiej Owoce Granatu mogą być porównane do Sztuki Królewskiej. Ich nasiona symbolizować mogą Wolnomularzy i Wolnomularki połączonych wspólnym Ideałem. Można również w nich dostrzec metaforę masońskich Lóż, które, choć bardzo się różnią jedne od drugich, składają się w całości na jeden Powszechny Zakon Inicjacyjny.
Niezliczoną ilość pestek Granatu porównać możemy w tym ujęciu do podobnych do siebie osób, które zapukawszy pewnego dnia do Drzwi Świątyni dostrzegły, że każdy i każda z nich kroczy inną ścieżką wiodącą do Prawdy, i że Prawdę tę każdy i każda wyraża na wiele, bardzo osobistych sposobów.
Wreszcie bliskość więzi, którą oddaje Owoc Grantu S∴ Irène Mainguy opisuje w następujący sposób: „Nie jest łatwo oddzielić ziarna granatu, tak jak nie jest łatwo znieść utratę Członka lub Członkini Loży” [6].
PRZYPISY:
- Por. Hopf M., Zohary D., Domestication of plants in the old world: the origin and spread of cultivated plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley, wyd. III, Oxford 2000, s. 171
- Zob. Gubernatis A. (de), Mythologie des Plantes ; ou, Les légendes du règne végétal, t. 2, Paris 1881, s. 167-168. Dostępny w Internecie: https://ia601409.us.archive.org/23/items/lamythologiedesp02degu/lamythologiedesp02degu.pdf (15.09.2016).
- Zob. Tamże, s. 167.
- Zob. Boucher J., La Symbolique maçonnique, Paris 1948, s. 143
- Jan od Krzyża, Pieśń Duchowa, dostępny w Internecie: http://www.voxdomini.com.pl/duch/mistyka/jk/pd-36.htm (15.09.2016).
- Mainguy I., La Symbolique maçonnique du Troisième Millénaire, wyd. III, Paris 2006, s. 170.
ILUSTRACJE:
- Zdjęcie reprezentujące otwarte jabłko granatu.
- Strona książki Otto Wilhelm Thomé Flora von Deutschland pt. Österreich und der Schweiz (Gera 1885) przedstawiająca kwiat i owoc granatowca właściwego. Źródło: Wikipedia.
- Akwarela przedstawiająca Drzewo Życia, na którym rosną owoce granatu. Źródło: L’Atelier de Libellune.
- Kolumna B wieńczona Owocem Granatu.